اختلال دوقطبی چیست؟ + علت، علائم و روش های درمان

افرادی مبتلا به بیماری اختلال دو شخصیتی، دوره‌های روحی و خلقی پر‌نوسانی دارند و عموما دچار افسردگی و افراط و تفریط می‌شوند. ژنتیک و ساختار مغزی از مهم‌ترین دلایل شخصیت دو قطبی محسوب می‌شوند.در این مقاله تعریف می‌کنیم که بیماری دوقطبی چیست و مهم‌ترین روش‌های تشخیص و درمان این بیماری را معرفی می‌کنیم. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان علائم اختلال دوقطبی را در خود احساس می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم با مطالعه این مقاله شک خود را برطرف کرده یا آن را به یقین تبدیل کنید.

اختلال دوقطبی؛ بیماری روانی منجر‌به نوسانات شدید قطبی

اختلال دوقطبی با نام قبلی افسردگی شیدایی، نوعی بیماری سلامت روان است که باعث ایجاد تغییرات شدید در خلق‌و‌خو افراد می‌شود. مهم‌ترین اختلالات بیماری دوقطبی عبارتند از: فراز عاطفی (شیدایی یا هیپومانیا)، و فرود عاطفی (افسردگی). عوارض هیپومانیا نسبت به شیدایی شدیدتر است. وقتی افسرده می‌شوید، احساس غمگینی و ناامیدی می‌کنید و علاقه یا لذت را نسبت به بیشتر فعالیت‌ها از دست می‌دهید.
هنگامی که خلق‌و‌خو شما به شخصیت دو قطبی یا هیپومانیا میل پیدا می‌کند، احساس هیجان و شادی (خوشحالی)، پر‌انرژی‌بودن یا تحریک‌پذیری غیر عادی خواهید داشت. این نوسانات خلقی روی کیفیت خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر فرد مبتلا به بیماری تاثیر مستقیمی دارد. نوسانات خلقی از افسردگی تا شیدایی به‌ندرت تا چندین‌بار در سال رخ می‌دهد و هر سری آن چند روز طول می‌کشد. بین هر دوره افسردگی، برخی افراد مبتلا دوره‌های طولانی ثبات عاطفی دارند؛ ولی برخی دیگر اغلب دچار نوسانات خلقی از افسردگی به شیدایی یا افسردگی و شیدایی همزمان می‌شوند.

برخی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است در کنار نوسانات خلقی، تجربه‌ی اضطراب شدیدی هنگام جدایی از عزیزان خود داشته باشند. برای آشنایی بیشتر با این مشکل و روش‌های مدیریت آن، پیشنهاد می‌کنیم مقاله اضطراب جدایی چیست را مطالعه کنید.

اختلال قطبی حالت I و II؛ از مهم‌ترین انواع اختلال دوقطبی

سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد. هر سه نوع این بیماری شامل تغییرات واضح در خلق‌و‌خو، انرژی و فعالیت فرد بیمار می‌شوند. علائم دوره‌های حالت فراز شامل رفتارهای هیجان‌انگیز، تحریک‌پذیری بالا و انرژی بالا (دوره‌های شیدایی) و در دوره‌های حالت فرود شامل غمگینی، بی‌تفاوتی و ناامیدی (دوره‌های افسردگی) متغیر است. دوره‌های شیدایی حالت افت با نام دوره های هیپو‌مانیک شناخته می‌شود. در زیر، ۳ حالت اختلال دوقطبی را معرفی می‌کنیم:

● اختلال دوقطبی نوع I با دوره‌های شیدایی که حداقل 7 روز طول می‌کشد (تقریبا هر روز در بیشتر روز) یا با علائم شیدایی که آنقدر شدید هستند که فرد نیاز به مراقبت های پزشکی فوری دارد؛ همراه با دوره‌های افسردگی حداقل 2 هفته‌ای.

● اختلال دوقطبی نوع II با الگویی از دوره‌های افسردگی و دوره‌های هیپومانیک تعریف می‌شود. دوره‌های هیپو‌مانیک نسبت‌به دوره‌های شیدایی در اختلال دوقطبی نوع I شدت کمتری دارد.

● اختلال سیکلو‌تیمیک (سیکلو‌تیمیا) با علائم هیپو‌مانیک و افسردگی مکرر که به شدید یا طولانی نیستند و به‌عنوان دوره‌های هیپومانیک یا افسردگی تعریف می‌شوند.

گاهی اوقات فرد بیمار علائمی از اختلال دوقطبی را تجربه می‌کند که با سه نوع معرفی شده مطابقت ندارد که با عنوان سایر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و مرتبط نامیده می‌شود. بیماری دوقطبی اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می‌شود.
گاهی اوقات، علائم اختلال دو شخصیتی در کودکان نیز ظاهر می‌شود. اگرچه علائم بیماری شخصیت دو قطبی در طول زمان متفاوت است، ولی اختلال دوقطبی نیاز به درمان مادام‌العمر دارد. پیروی از یک برنامه درمانی تجویز شده توسط پزشک معالج به افراد مبتلا در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک بسیاری می‌کند.

ژن و شرایط مغزی؛ مهم‌ترین علت‌های اختلال دوقطبی

انواع اختلال دو قطبی

علت دقیق اختلال دوقطبی ناشناخته است. با این حال، اگر می‌خواهید بدانید که علت تقریبی بیماری دوقطبی چیست، در پاسخ باید گفت ترکیبی از عوامل زیر به‌عنوان مهم‌ترین ‌پیش‌زمینه‌های بیماری دوقطبی به شمار می‌روند.

● ژن

اختلال دوقطبی اغلب در خانواده‌ها دیده می‌شود و با وراثت مرتبط است. افرادی که ژن‌های خاصی دارند، بیشتر از دیگران به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند. اگر چه افرادی که والدین یا خواهر یا برادرشان مبتلا‌به اختلال دوقطبی هستند شانس ابتلا به بیماری در آن‌ها بیشتر است، ولی اکثر افراد با سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی به آن مبتلا نمی‌شوند.

● ساختار و عملکرد مغز

ساختار و عملکرد مغز افراد مبتلا‌به اختلال دوقطبی با افرادی که اختلال دوقطبی یا سایر اختلالات روانی در آن‌ها وجود ندارد، متفاوت است. یادگیری در مورد ماهیت این تغییرات مغزی به محققان کمک می‌کند تا اختلال دوقطبی را بهتر درک کنند و در آینده نیز به پیش‌بینی اینکه کدام نوع درمان برای فرد مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی بهتر است، کمک می‌کند.
همانطور که گفتیم، هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند چه چیزی باعث اختلال دوقطبی می‌شود و وجود ترکیبی از عوامل اشاره شده در یک فرد، شانس ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.

دوره‌های فراز و فرود خلقی متناوب؛ از مهم‌ترین علائم اختلال دوقطبی

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌هایی از احساسات شدید غیر‌معمول و تغییرات در الگوهای خواب و سطوح فعالیت را تجربه می‌کنند و رفتارهایی را انجام می‌دهند که برای آنها نامطلوب است؛ اغلب بدون اینکه اثرات احتمالی مضر یا نامطلوب آنها را تشخیص دهند. این دوره‌ها با نام دوره‌های خلقی شناخته می‌شوند. در طول یک دوره بیماری، علائم در همه ساعات شبانه‌‌روز باقی می‌مانند. اپیزودهای بیماری در برخی از افراد مبتلا برای دوره‌های طولانی‌تر چند روزه یا چند هفته‌ای نیز ادامه دارند. در جدول زیر خواهید دانست که مهم‌ترین علائم اختلال دوقطبی چیست:

علائم دوره شیدایی علائم دوره افسردگی
احساس اوج، سرخوشی یا تحریک پذیری یا لمس شدید احساس ناراحتی، غمگینی یا اضطراب بسیار
احساس پرش یا بی‌قراری و فعالیت بیشتر‌از حد معمول احساس کندی یا بی‌قراری
کاهش نیاز به خواب مشکل در به خواب رفتن، زود بیدار شدن یا خواب بسیار
صحبت کردن سریع در موضوعات مختلف آهسته صحبت کردن، احساس ناتوانی در یافتن موضوع صحبت، فراموشی بسیار
افکار مسابقه ای مشکل در تمرکز یا تصمیم گیری
احساس می‌کنید که می‌توانید بسیاری از کارها را همزمان انجام دهید، بدون اینکه خسته شوید احساس ناتوانی در انجام کارهای ساده
اشتهای بیش‌از‌حد برای غذا، نوشیدن، رابطه جنسی یا سایر فعالیت‌های لذت‌بخش علاقه نداشتن به هر نوع فعالیتی
احساس مهم بودن، استعداد یا قدرت غیرمعمول و ذاتی احساس ناامیدی یا بی‌ارزش بودن یا تفکرات مرگ یا خودکشی

در طول یک اپیزود یا چرخه بیماری، افراد مبتلا بسیار غمگین، پوچ یا ناامید می‌شوند و در‌عین‌حال بسیار پرانرژی هستند. برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نوع II، هیپومانیا را تجربه می‌کنند که شکل خفیف‌تر بیماری شیدایی است. در طول دوره هیپومانیک، فرد مبتلا احساس بسیار خوبی دارد و می‌تواند کارهای روزمره خود را به‌راحتی انجام می‌دهد. فرد بیمار علائم بیماری شخصیت دو قطبی را احساس نمی‌کند، ولی خانواده و دوستان او متوجه تغییرات در خلق‌و‌خو یا سطح فعالیت او می‌شوند که نشانه احتمالی اختلال دو‌شخصیتی است.

برخی از علائم اختلال دوقطبی، مانند نوسانات شدید انرژی و رفتارهای تکانشی، ممکن است با بیش فعالی اشتباه گرفته شوند. اگر می‌خواهید تفاوت این دو اختلال را بهتر درک کنید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله بیش فعالی چیست را مطالعه کنید.

درمان دارویی و روان درمانی؛ از مهم‌ترین روش‌ های درمان اختلال دوقطبی

درمان اختلال دو قطبی

اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری مادام‌العمر است، ولی با پیروی از یک برنامه درمانی، نوسانات خلقی و سایر علائم بیماری قابل‌کنترل و مدیریت است. در بیشتر موارد، پزشک متخصص از داروها و گفتگو درمانی که به‌عنوان روان درمانی نیز شناخته می‌شود، برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌کنند. مهم‌ترین راه‌های درمان اختلال دو قطبی شامل موارد زیر می‌شوند:

● درمان دارویی: شامل تثبیت‌کننده های خلق‌و‌خو و آنتی‌سایکوتیک‌های غیر‌معمول مانند لیتیوم یا والپروات، طبق دستور پزشک.

● روان درمانی: روان درمانی اصطلاحی برای تکنیک‌های درمانی است که هدف آن کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای نگران کننده است.

● درمان شناختی رفتاری (CBT): نوعی درمان مهم برای افسردگی است که برای درمان بی‌خوابی تجویز شده و به‌عنوان بخشی از درمان افسردگی دوقطبی شناخته می‌شود.

● الکتروشوک درمانی (ECT): یک روش تحریک مغز که به تسکین علائم شدید اختلال دوقطبی کمک می‌کند.

● تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر (rTMS): نوعی تحریک مغزی که از امواج مغناطیسی برای تسکین افسردگی طی یک سری جلسات درمانی استفاده می‌کند.

● نور درمانی: بهترین درمان مبتنی‌بر شواهد برای اختلال عاطفی فصلی (SAD) است و بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بدتر شدن فصلی افسردگی یا SAD را در زمستان تجربه می‌کنند.

بر‌خلاف روان درمانی و درمان‌های دارویی که از نظر علمی برای بهبود علائم اختلال دوقطبی اثبات شده‌اند، روش‌های مکمل برای اختلال دوقطبی مانند خوراکی‌های طبیعی و داروهای گیاهی مبنای علمی و پزشکی ندارند و مورد تایید جامعه پزشکی نیستد.

بهبود کیفیت زندگی با شناخت و درمان درست اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی یکی از بیماری‌های پیچیده روانی است که نیاز به مدیریت مادام‌العمر دارد. اگرچه درمانی قطعی برای آن وجود ندارد، اما با ترکیبی از دارو و روان‌درمانی، می‌توان نوسانات خلقی و سایر علائم این بیماری را کنترل و کیفیت زندگی فرد مبتلا را بهبود بخشید. آگاهی از علائم و درمان‌های موجود، قدم مهمی در مسیر مدیریت این بیماری و حمایت از فرد مبتلا است. همراهی و حمایت خانواده و دوستان نقش بسیار موثری در بهبود وضعیت روانی بیمار دارد.

نظرات بسته شده است.